Informacje ogólne
Stolica:Madryt
Powierzchnia:504,9 tys.km2
Ludnoo¶ć:40 mln. mieszkańców
Język urzędowy:hiszpański
Podział administracyjny:17 wspólnot autonomicznych (Comunidades Autónomas), 52 prowincje, ponadto odrębnymi jednostkami podziału administracyjnego s± hiszpańskie enklawy w Afryce Północnej: Ceuta i Melilla.
Graniczy z:Portugali±, Francj±
Warunki naturalne
Hiszpania zajmuje ok. 85% powierzchni Półwyspu Iberyjskiego. środkowa część kraju zajmuje rozległa wyżyna, tzw. Meseta, będ±ca wielkim masywem hercyńskim, którego górotwory uległy zniszczeniu przez procesy denudacyjne. Skały buduj±ce Mesetę pochodz± przeważnie z ery archaicznej (granity, gnejsy) oraz paleozoicznej (łupki, fylity, kwarcyty, wapienie i zlepieńce). Stare podłoże pokryła w mezozoiku i trzeciorzędzie gruba warstwa skał osadowych. Wskutek ruchów tektonicznych powstało w centrum Mesety szereg ułożonych równoleżnikowo zrębowych pasm górskich zwanych Kordylier± Centraln±. Najwyższe z nich to góry Sierra de Gredos (2592 m n.p.m.) oraz Sierra de Guadarrama (2430 m n.p.m.), gdzie znajduje się przełęcz Samosierra. Północna i południowa krawędĽ Mesety uległa wypiętrzeniu tworz±c wysokie Góry Kantabryjskie (2642 m n.p.m.) na północy i znacznie niższe - Sierra Morena (1323 m n.p.m.) - na południu kraju. Obszar Mesety oddziela od Gór Betyckich rozci±gaj±ca się w dolinie rzeki Gwadalkiwir Nizina Andaluzyjska. Położone we wschodniej czę¶ci kraju obniżenia Mesety maj± charakter kotlin. Na północy, pomiędzy Górami Kantabryjskimi a Kordylier± Centraln±, rozci±ga się Wyżyna Starej Kastylii rozcięta dolin± rzeki Duero. Na południowy wschód od niej, w centrum kraju, znajduje się Wyżyna Nowej Kastylii ze stolic± Madrytem, odwadniana przez najdłuższ± rzekę Półwyspu Iberyjskiego - Tag (1008 km, z czego w granicach Hiszpanii 735 km) oraz Gwadianę i Júcar. Poza obrębem Mesety znaczne obszary kraju zajmuj± objęte fałdowaniami alpejskimi Góry Betyckie na południu kraju oraz leż±ce na północnym wschodzie pasma górskie należ±ce do tzw. systemu iberyd. W Górach Betyckich, zwanych niekiedy Andaluzyjskimi, położony jest najwyższy szczyt Półwyspu Iberyjskiego - Mulhacén (3478 m n.p.m.). Do gór systemu iberyd zalicza się Góry Iberyjskie, Pireneje oraz wschodni kraniec Gór Kantabryjskich. Pomiędzy Pirenejami i Górami Iberyjskimi znajduje się zapadlisko Kotliny Aragońskiej odwadnianej przez rzekę Ebro. Wzdłuż wybrzeży Morza ¦ródziemnego ci±gnie się w±ski pas napływowych nizin nadbrzeżnych. Naturalna szata ro¶linna i klimat s± zróżnicowane regionalnie. Wewnętrzne obszary Mesety zajmuje ro¶linno¶ć kserofityczna z przewag± wiecznie zielonych krzewów oraz naturalne lub wtórne stepy. Obszary te leż± w strefie oddziaływania klimatu o wyraĽnie kontynentalnych cechach z suchym i gor±cym latem i stosunkowo chłodn± zim±. Północne obszary Hiszpanii wraz z Górami Kantabryjskimi i Pirenejami porastaj± zwarte kompleksy lasów. Obszar ten jest pod wpływem wilgotnego klimatu oceanicznego z łagodn± zim± i ciepłym latem. Wybrzeża ¶ródziemnomorskie, ł±cznie z Nizin± Andaluzyjsk±, znajduj± się pod wpływem ciepłego i łagodnego klimatu zbliżonego do występuj±cego na francuskiej Riwierze. Na Nizinie Andaluzyjskiej spotkać można charakterystyczne dla regionu ¶ródziemnomorskiego zaro¶la makii i palmito.
Historia
Kolonizację południowych wybrzeży dzisiejszej Hiszpanii rozpoczęli w X p.n.e. Fenicjanie, którzy prowadzili w założonych przez siebie koloniach ożywiony handel. Ok. 230 p.n.e. Fenicjan wyparli Kartagińczycy, którzy zapocz±tkowali intensywn± kolonizację wnętrza Półwyspu Iberyjskiego. Rzymianie, pokonawszy Kartagińczyków w wyniku wojen punickich, wł±czyli obszar Półwyspu w skład swego imperium. Na pocz±tku VIII w. Arabowie, panuj±cy już wcze¶niej nad obszarami Afryki Północnej, zajęli obszar Półwyspu Iberyjskiego. Władza Arabów (Maurów) nad terytorium obecnej Hiszpanii trwała do XIII w., przy czym do końca XV w. utrzymali się oni w południowej czę¶ci Półwyspu, w Grenadzie. Pod koniec ¶redniowiecza dały o sobie znać procesy integracyjne, w wyniku których z luĽnych jednostek politycznych, w w. XVI, powstały na obszarze Półwyspu Iberyjskiego dwa duże państwa: Hiszpania i Portugalia. Położenie geograficzne kraju sprzyjało rozwojowi żeglugi i handlu zarówno z krajami ¶ródziemnomorskimi, jak i z położonymi nad Oceanem Atlantyckim krajami Europy i Afryki. W XV w. rozpoczęła się epoka wielkich podróży morskich, odkryć geograficznych, podbojów i grabieży krajów zamorskich. Zorganizowana w Hiszpanii wyprawa K. Kolumba dotarła w 1492 do wybrzeży Ameryki. Kolejna wielka ekspedycja hiszpańska dowodzona przez F. Magellana jako pierwsza opłynęła wkoło kulę ziemsk±. Rywalizację obu państw Półwyspu Iberyjskiego na nowo odkrytych ziemiach rozstrzygn±ł podpisany w 1494 układ, na mocy którego podzielono nie znane jeszcze przestrzenie morskie na dwie strefy wpływów: hiszpańsk± i portugalsk±. W XVI w. rozpocz±ł się dla Hiszpanii okres wielkich podbojów kolonialnych w Ameryce. W 1521 konkwistadorzy hiszpańscy podbili Meksyk niszcz±c cywilizację Azteków i Majów, w 1532 zdobyli Peru, następnie w 1536 Argentynę. W Azji pod panowanie Hiszpanii dostały się m.in. Filipiny. Polityka kolonialna przyczyniła się do największego rozkwitu państwa, jednak jej skutki doprowadziły w póĽniejszym czasie do zacofania gospodarczego kraju. Od 2. poł. XVII w. rozpocz±ł się okres powolnego spadku znaczenia Hiszpanii, rozpadu imperium kolonialnego. Proces ten następował poprzez przejęcia zamorskich terytoriów przez inne, silniejsze gospodarczo państwa lub wskutek usamodzielniania się byłych kolonii. Pomimo tego do 2. połowy XX w. Hiszpania utrzymała posiadło¶ci w Afryce Zachodniej i ¦rodkowej. Obecnie jedynym ¶ladem ogromnego niegdy¶ imperium s± hiszpańskie enklawy na marokańskim wybrzeżu Morza ¦ródziemnego. W pocz±tku XX w. Hiszpania była krajem rozbitym wewnętrznie i zacofanym gospodarczo. Próbę stabilizacji sceny politycznej podj±ł w 1923 Miguel Primo de Rivera zaprowadzaj±c na okres siedmiu lat rz±dy dyktatorskie. Po jego ust±pieniu na hiszpańskiej scenie politycznej ponownie zapanował chaos. Król Alfons XIII opu¶cił kraj. Trwała zaciekła rywalizacja bloku republikańsko-lewicowego i ugrupowań prawicowych. W 1936 do władzy doszedł Front Ludowy, co stało się bezpo¶redni± przyczyn± wojskowego zamachu stanu dowodzonego przez generała F. Franco. Po ostatecznym zwycięstwie nad republikanami w wyniku wojny domowej generał Franco zaprowadził system rz±dów autorytarnych. Zręczna polityka zagraniczna Hiszpanii umożliwiła zachowanie neutralno¶ci podczas II wojny ¶wiatowej, po jej zakończeniu za¶ przełamanie międzynarodowej izolacji Hiszpanii. Długi okres stabilizacji politycznej wpłyn±ł korzystnie na rozwój gospodarczy. W końcowym okresie rz±dów generała Franco nast±piła wyraĽna liberalizacja życia politycznego. W 1948 do kraju powrócił następca tronu hiszpańskiego Juan Carlos z dynastii Burbonów. Hiszpania załagodziła spór z Wielk± Brytani± o Gibraltar, wycofała się z Sahary Hiszpańskiej rozwi±zuj±c swe problemy kolonialne. W 1975, po ¶mierci Franco, przywrócono w Hiszpanii monarchię jako ustrój państwowy, Juan Carlos koronował się na króla. Od 1982 Hiszpania jest członkiem NATO, od 1985 za¶ EWG. 27 kwietnia 2000 premierem został Jose Maria Aznar.
Gospodarka
Bogactwa naturalne
Hiszpania posiada liczne i bogate złoża surowców naturalnych. Wydobywany głównie w Górach Kantabryjskich węgiel kamienny zaspokaja 70% krajowego zapotrzebowania. Oprócz węgla równie często występuj± rudy żelaza. Ich wydobycie w pełni zaspokaja potrzeby przemysłu hutniczego i umożliwia eksport. Największa huta żelaza, zlokalizowana w Aviles, dostarcza niemal połowę krajowej produkcji hutniczej. Hiszpania posiada duże zasoby pirytów wydobywanych przede wszystkim w górach Sierra Morena, w okolicach La Zarza, Riotinto i Tarsis. Pod względem wydobycia pirytów Hiszpania utrzymuje się na czele ¶wiatowych producentów tego surowca. W Górach Kantabryjskich i Sierra Morena eksploatuje się polimetaliczne złoża rud cynku i ołowiu. Ponadto na terenie Galicii wydobywa się wolfram i cynę. Eksploatacja złóż ropy naftowej zaspokaja jedynie niewielk± czę¶ć krajowego zapotrzebowania. Importowan± ropę przerabia się w rafineriach, z których największa zlokalizowana jest w Kartagenie. Ok. 40% produkowanej energii elektrycznej pochodzi z elektrowni wodnych, największ± z nich wybudowano w Aldeadavila na rzece Duero.
Rolnictwo
W rolnictwie znajduje zatrudnienie 12% ludno¶ci zawodowo czynnej. Produkty pochodzenia rolniczego stanowi± poważn± pozycję eksportow± H. dostarczaj±c niemal 1/5 wpływów z eksportu. Pod względem eksportu owoców cytrusowych kraj znajduje się w ¶cisłej ¶wiatowej czołówce. Poza pomarańczami i mandarynkami prowadzi się uprawy kasztanów, migdałów, granatów i bananów. Dobrze rozwinęła się uprawa winnej latoro¶li, oliwek i produkcja wina. W¶ród zbóż do najważniejszych należ± uprawy pszenicy, jęczmienia, żyta i owsa, na obszarach sztucznie nawadnianych za¶ ryżu. Stosunkowo dobrze rozwinęła się uprawa buraków cukrowych i ziemniaków. Hodowla jest stosunkowo mniej ważn± gałęzi± produkcji rolnej, chociaż ma ona w kraju wielowiekowe tradycje. Największe pogłowie posiadaj± stada owiec, znacznie mniejsze za¶ bydła i kóz. Duże znaczenie dla kraju ma rybołówstwo i produkcja konserw rybnych. Największe porty rybackie skupiły się nad Zatok± Biskajsk± i na terenie Galicii. Dochód narodowy w 1999 wynosił 17 300 USD na 1 mieszkańca. ¦rednia stopa inflacji w latach 1980-1992: 8,7%, w 1999: 2,3%. Do największych partnerów handlowych kraju należ± Niemcy, Francja i Włochy. Obroty z zagranic± w 1999 wynosiły: import - 137 500 mln USD, eksport - 112 300 mln USD. Zadłużenie zagraniczne: 90 mld USD (1999).
Przemysł
Hiszpania posiada dobrze rozwinięty, nowoczesny przemysł przetwórczy. Wielkie stocznie znajduj± się w Kartagenie i El Ferrol, zakłady branży samochodowej w Barcelonie i Valladolid, w kraju funkcjonuj± liczne zakłady przemysłu maszynowego i chemicznego. Przemysł włókienniczy skupił się na obszarze Katalonii, głównie w Barcelonie. Zakłady przetwórstwa spożywczego przetwarzaj±ce produkty dostarczane przez rolnictwo rozmieszczone s± równomiernie na terenie Hiszpanii.
GALERIA
Mariola
Karolina