Informacje ogólne

Dania, Królestwo Danii, Kongeriget Danmark, państwo w północnej części kontynentu europejskiego, na Półwyspie Jutlandzkim, pomiędzy Morzem Bałtyckim i Morzem Północnym. W skład Danii wchodzi ponadto 475 wysp na obszarze Cieśnin Duńskich (w tym 100 zamieszkanych). Obszar 43 100 km2. Dania graniczy na południu z Niemcami, a na północy i wschodzie poprzez Cieśniny Duńskie ze Szwecją i Norwegią. Stolica Kopenhaga, 1075 tys. mieszkańców (aglomeracja, 2000).
Inne większe miasta: Arhus (217 tys., 2000), Odense (145 tys., 2000), Alborg (119 tys., 2000), Esbjerg (73 tys., 2000), Randers (55 tys., 2000).
Podzielona administracyjnie na 14 okręgów (amtskommune) i 2 miasta wydzielone (Kopenhaga i Frederiksberg). Do Danii należą autonomiczne: Grenlandia i Wyspy Owcze.
Językiem urzędowym jest duński.

Kopenhaga, plac ratuszowy: 

Kopenhaga, Pałac Amalienborg:

Kopenhaga, Mała Syrenka:

Kopenhaga, Tivoli, Pałac Indyjski

Ludność Dania liczy 5,33 mln mieszkańców (2000), średnia gęstość zaludnienia wynosi 123 osoby/km2. W 1991 w miastach zamieszkiwało 87% ludności.
Społeczeństwo tworzą w ogromnej większości Duńczycy (97,2% ogółu), pochodzący z innych krajów skandynawskich stanowią niewielką grupę (0,4%), ponadto kraj zamieszkują Turcy (0,5%), Brytyjczycy (0,2%), emigranci z byłej Jugosławii (0,2%). Najliczniejszą mniejszościową grupę etniczną stanowią Eskimosi (1,5%).
Notuje się bardzo niski, w niektórych latach ujemny przyrost naturalny; w 2000 wynosił on 1.16‰.
Religia luterańska jest wyznaniem dominującym (97% ogółu społeczeństwa), katolicy tworzą grupę niewielką (0,5%), pozostała część społeczeństwa wyznaje religie niechrześcijańskie. Analfabetyzm 0% ludności. Przeciętna długość życia mężczyzn 73, kobiet 79 lat.
Warunki naturalne W skład Królestwa Danii, poza Danią właściwą, zajmującą większą część Półwyspu Jutlandzkiego, oraz wyspami w Cieśninach Duńskich, wchodzą Wyspy Owcze (terytorium autonomiczne) i Grenlandia (wewnętrzna autonomia w ramach Królestwa Danii). Największymi wyspami Danii właściwej są: Zelandia (7017 km2), Fionia (3259 km2), Lolland (1241 km2), Bornholm (587 km2) i Falster (514 km2).
Dania jest krajem morskim, pod względem warunków naturalnych - przejściowym pomiędzy Europą Północną i środkową. Geologicznie terytorium Danii związane jest z trzonem kontynentalnym Europy. Górnokredowe wapienie i kreda pisząca, najstarsze z występujących na powierzchni osadów, tworzą krajobraz północnej Jutlandii i wybrzeża typu klifowego na wyspach Mon i Zelandia. Dania jest krajem nizinnym, najwyżej położony punkt, wzgórze Yding Skovhoj, osiąga wysokość zaledwie 173 m n.p.m. Większa część powierzchni kraju ukształtowana została w okresie ostatniego zlodowacenia. Granicę krajobrazów wyznacza zlodowacenie Würm, ciągnące się w kierunku południkowym przez cały Półwysep Jutlandzki.
Wschodnia część Jutlandii pokryta jest wzgórzami moreny czołowej i dennej z licznie występującymi jeziorami, na zachodzie zaś dominują monotonne równiny sandrowe. Na północy półwyspu spotkać można później ukształtowane formy rzeźby terenu: równinne obszary powstałe wskutek akumulacyjnej działalności morskiej. W związku ze zróżnicowaniem podłoża we wschodniej części kraju ukształtowały się urodzajne gleby gliniaste, na zachodzie zaś, na obszarach równin sandrowych, powstały słabe gleby piaszczyste. Nierzadkie są w tej części wydmy i torfowiska.
Sieć rzeczna dobrze rozwinięta. Jej charakterystyczną cechą jest występowanie dużej liczby krótkich rzek i (szczególnie na wschodzie) licznych jezior. Najdłuższa rzeka - Gudena - 158 km. Klimat umiarkowany morski, średnie temperatury lipca: 14-22°C, stycznia: -1-2°C, roczna suma opadów: 600 mm.

Historia Zjednoczone państwo duńskie powstało w X w. i do XVII w. pozostawało znaczącą potęgą w Europie Północnej. Wskutek długotrwałych wojen ze Szwecją, prowadzonych z przerwami w latach 1563-1658, Dania utraciła na rzecz Szwecji Gotlandię, Skanię i część Norwegii. Od tego czasu rozpoczął się upadek mocarstwowego znaczenia kraju. W 1815 Dania utraciła Norwegię na rzecz Szwecji.
W 1849 wydano pierwszą duńską konstytucję, utworzono dwuizbowy parlament, a kraj przekształcił się w monarchię konstytucyjną. Po przegranej wojnie z Austrią i Prusami w 1864 Dania proklamowała neutralność. Po wybuchu I wojny światowej Dania pozostała neutralna, co w konsekwencji spowodowało bardzo szybki wzrost gospodarczy w tym okresie.
Podczas II wojny światowej kraj został zajęty przez Niemców, którzy powołali marionetkowy rząd. Przez cały okres okupacji rozwijał się na terenie Danii silny ruch oporu. Wyzwolona w maju 1945, w tym samym roku weszła w skład ONZ, od 1949 w NATO, od 1960 w EFTA, 1 stycznia 1973 przystąpiła do EWG. W 1972, po śmierci Fryderyka IX, tron duński objęła jego córka, królowa Małgorzata II.

Ustrój polityczny Monarchia parlamentarna, głową państwa jest król. Władzę ustawodawczą sprawuje monarcha wraz z jednoizbowym parlamentem (179 miejsc). Kadencja parlamentu trwa cztery lata. Władzę wykonawczą sprawuje rząd.

Gospodarka Dania jest krajem dobrze rozwiniętym gospodarczo. Chociaż podstawową rolę w wytwarzaniu dochodu narodowego spełnia przemysł, rolnictwo tego kraju stoi na bardzo wysokim poziomie i od wielu lat uważane jest za przodujące w Europie.

RolnictwoDuńscy rolnicy zajmują jedno z czołowych miejsc w świecie pod względem wydajności. Produkcja roślinna obejmuje przede wszystkim uprawę zbóż. średnie plony przedstawiają się następująco: pszenica - 52 q/ha, jęczmień - 40 q/ha, owies - 38 q/ha. Pierwszoplanową rolę w duńskiej gospodarce rolnej odgrywa produkcja zwierzęca.
Podstawowym kierunkiem rolnictwa jest tradycyjnie hodowla bydła mlecznego i trzody chlewnej. Ponadto znaczącą rolę odgrywa drób. Dania jest światową potęgą w produkcji i eksporcie mleka i mięsa. Udział duńskiego mięsa w handlu międzynarodowym sięga ok. 15% (1. miejsce w świecie), w przypadku masła odsetek ten wynosi 17% (2. miejsce w świecie). Warunki naturalne sprzyjają rozwojowi rybołówstwa, ponad 2/3 połowów przeznacza się na eksport.

Przemysł W Danii brak większych bogactw naturalnych. Występują jedynie niewielkie złoża węgla brunatnego - w rejonie Alborgu, kaolinu, piaskowców i granitów - na Bornholmie, soli kamiennej - w Thyborou. Ponadto kraj posiada udokumentowane złoża gazu ziemnego szacowane na 70-80 mln m3, zalegające pod dnem Morza Północnego.
Większość przetwarzanych w kraju surowców mineralnych i energetycznych pochodzi z importu. Wszystkie elektrownie wykorzystujące paliwa tradycyjne (węgiel, ropa naftowa) zlokalizowano w miastach portowych (Kopenhaga, Odense, Alborg i Arkus.
Dania ma dobrze rozwinięty przemysł stoczniowy (stocznie w Kopenhadze, Helsingor, Odense, Svendborg), maszynowy, m.in. silniki okrętowe (Kopenhaga), maszyny i urządzenia dla rolnictwa, przemysł środków transportu (lokomotywy i wagony), przetwórstwa spożywczego (przetwórstwo mięsa, mleka i ryb, browary: Carlsberg, Tuborg), włókienniczy i odzieżowy (Kopenhaga, Odense, Vejle, Alborg), chemiczny i drzewno-papierniczy.

Transport Największe znaczenie pod względem wielkości przewożonych ładunków ma transport morski. W transporcie pasażerskim podstawową rolę odgrywają połączenia promowe pomiędzy Jutlandią i wyspami oraz krajami sąsiednimi. Największe znaczenie jako węzeł komunikacji lotniczej ma port lotniczy w Kopenhadze (Kastrup).

HandelW eksporcie podstawowe znaczenie mają maszyny, przede wszystkim silniki okrętowe (26% wartości eksportu) oraz towary rolno-spożywcze (25%). W imporcie czołowe miejsca zajmują maszyny i urządzenia łącznie ze środkami transportu (31%), wyroby przetworzone i towary gotowe (30%) oraz surowce mineralne i energetyczne dla przemysłu. Do głównych partnerów wymiany handlowej zaliczają się Niemcy, Szwecja i Wielka Brytania. Obroty w handlu z zagranicą - eksport: 49 mld USD, import: 43 mld USD (1999). Zadłużenie zagraniczne: 44 mld USD (1996).

Struktura zatrudnienia Rolnictwo 5,3%, przemysł 25,0%, usługi i handel 69,7%. Dochód narodowy w 1999 wynosił 23,8 tys. dolarów na 1 mieszkańca. Stopa inflacji w 1999 miała wartość 2.5%.

Informacje turystyczne Miejsca godne odwiedzenia: Tivoli w Kopenhadze, zamek Kronborg w miejscowości Helsingoer na wyspie Zelandia, muzeum Wikingów w Roskilde, dom rodzinny H.C. Andersena w Odense.

Grzesiek
Damian